» Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải đang xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho nền đường ô tô sử dụng cát biển. Khi được ban hành, đây sẽ là bước đi quan trọng tạo hành lang pháp lý cho việc thay thế cát sông bằng nguồn vật liệu dồi dào từ biển, góp phần giảm áp lực khai thác tài nguyên trong xây dựng hạ tầng.
Nhu cầu cát đắp nền đường trong các dự án giao thông tăng mạnh, trong khi nguồn cát sông ngày càng khan hiếm. Việc xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật cho nền đường ô tô sử dụng cát biển được xem là bước đi cần thiết, giúp ngành xây dựng có thêm vật liệu thay thế bền vững, giảm áp lực khai thác tài nguyên tự nhiên.
Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải đang dự thảo tiêu chuẩn cơ sở “Nền đường ô tô sử dụng cát biển - yêu cầu chung về thiết kế, thi công và nghiệm thu”. Tiêu chuẩn này sẽ là cơ sở pháp lý và định hướng kỹ thuật cho việc sử dụng cát biển trong các dự án hạ tầng giao thông, nhất là đường bộ.
Nhu cầu vật liệu cho nền, móng và mặt đường hiện ở mức rất lớn, riêng giai đoạn 2022 - 2025, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long triển khai 4 dự án cao tốc với tổng nhu cầu khoảng 36 triệu m³ cát đắp nền. Trong khi đó, trữ lượng cát sông tại các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long chỉ khoảng 5,6 triệu m³, sản lượng khai thác hằng năm chưa đến 2 triệu m³.
Khai thác cát sông quá mức đã gây ra nhiều hệ lụy như sạt lở, thay đổi dòng chảy, ảnh hưởng đời sống dân cư và đe dọa an toàn hạ tầng ven sông. Một số dự án tại các tỉnh miền Tây phải nhập cát từ Campuchia với giá cao, nhưng nguồn cung này đang giảm mạnh do nước bạn siết chặt xuất khẩu. Trước thực tế đó, Chính phủ đã yêu cầu các Bộ, ngành nghiên cứu giải pháp vật liệu thay thế, trong đó cát biển được đánh giá là lựa chọn khả thi và lâu dài.
Việt Nam có hơn 3.260 km bờ biển trải dài qua 28 tỉnh, thành, với trữ lượng vật liệu xây dựng trong vùng biển sâu từ 0 - 100 m ước đạt gần 150 tỷ m³. Nguồn cát biển tập trung chủ yếu tại các khu vực như Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, Sóc Trăng, Kiên Giang, Hải Phòng và Quảng Ninh. Riêng khu vực Sóc Trăng có khoảng 13 tỷ m³ cát sạn, đủ tiêu chuẩn Việt Nam để dùng làm vật liệu san lấp.
Một số địa phương như Trà Vinh và Kiên Giang đã cho phép khai thác cát biển phục vụ dự án lấn biển, xây dựng nhà máy và khu dân cư. Riêng Kiên Giang được cấp phép khai thác 15 triệu m³, công suất gần 5 triệu m³/năm. Theo các chuyên gia, nếu được xử lý phù hợp, nguồn cát biển này hoàn toàn có thể dùng trong thi công nền đường.
Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy cát biển có hạt tròn, mịn, độ ổn định thấp khi chịu tải trọng động và khó đạt độ chặt cao. Ngoài ra, hàm lượng muối hòa tan trong cát biển có thể gây ăn mòn, ảnh hưởng đến đất nông nghiệp, công trình và môi trường nếu không được xử lý kỹ. Do đó, không thể sử dụng trực tiếp cát biển làm nền đường mà cần phối trộn hoặc ổn định bằng xi măng, vôi, phụ gia, hoặc gia cường bằng lưới và vải địa kỹ thuật.
Trên cơ sở đó, Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải đề xuất chỉ nên dùng cát biển cho các lớp nền có yêu cầu độ chặt lu lèn không vượt quá 95%, chủ yếu ở phần hạ âm, dưới phạm vi chịu tải trực tiếp. Khi lớp cát dày, cần có lớp gia cường và ngăn cách bằng vải địa kỹ thuật để đảm bảo độ ổn định. Ngoài ra, không nên dùng cát biển mịn hoặc cát bụi tại vị trí sau trụ mố cầu, tường chắn hay khu vực tiếp giáp công trình; các vị trí này cần có lớp chống thấm để hạn chế xâm thực muối. Nền đường đắp bằng cát biển cũng không nên cao quá 10m hoặc có mái dốc lớn.
Công tác kiểm tra chất lượng cát phải được thực hiện tại mỏ và trong suốt quá trình thi công, đảm bảo đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, an toàn và môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường cũng như các tiêu chuẩn chuyên ngành hiện hành.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã ban hành tiêu chuẩn riêng về sử dụng cát biển trong xây dựng giao thông. Trung Quốc, chẳng hạn, sẽ áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật cho nền đường cát ven biển từ tháng 4/2025. Việt Nam hiện mới dừng ở mức nghiên cứu, chưa có quy chuẩn thống nhất, do đó việc ban hành tiêu chuẩn “Yêu cầu kỹ thuật, thi công và nghiệm thu nền đường sử dụng cát biển” là rất cần thiết để bảo đảm chất lượng, an toàn công trình và giảm áp lực lên nguồn cát sông.
Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, nếu không qua quy trình xử lý nghiêm ngặt, cát biển không thể thay thế cát sông hay cát nghiền trong xây dựng. Cần phân biệt rõ giữa cát biển và loại cát ở vùng giao thoa cửa sông, nếu được xử lý kỹ, loại này có thể sử dụng cho một số công trình. Cát biển có thể dùng cho các hạng mục đắp lề, song tuyệt đối không cho phép phương tiện tải trọng lớn lưu thông trên nền cát chưa qua xử lý.
Cem.Info
