• Doanh nghiệp vật liệu xây dựng bước vào chu kỳ tăng trưởng mới
Xét về quy mô, Hoa Kỳ không phải là thị trường chủ lực đối với ngành Vật liệu xây dựng Việt Nam. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu thép đạt khoảng 9,08 tỷ USD, tương đương gần 13 triệu tấn, trong đó thị trường Mỹ chiếm 14%. Về phía xi măng, tỷ trọng xuất khẩu sang Hoa Kỳ là 12%. Với mặt bằng này, mức độ phụ thuộc thị trường chưa cao, do đó tác động tức thời từ việc Mỹ điều chỉnh thuế quan ở mức 10% là có thể kiểm soát.
Hơn nữa, Hoa Kỳ luôn trong trạng thái thiếu hụt nguồn cung đối với cả hai mặt hàng nói trên. Ước tính, mỗi năm Mỹ cần nhập khẩu khoảng 20 - 25 triệu tấn thép, tương đương 12 - 15% tổng nhu cầu nội địa. Với xi măng, tình hình tương tự khi sản lượng trong nước không đủ đáp ứng nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng. Điều này tạo dư địa để hàng Việt tiếp tục duy trì hiện diện, miễn là giá thành và chất lượng cạnh tranh. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể chủ quan trước các rủi ro chính sách.
Về mặt chính sách, việc Hoa Kỳ tạm hoãn áp thuế 90 ngày đối với hơn 75 quốc gia, bao gồm Việt Nam, là khoảng đệm quan trọng để thúc đẩy đàm phán song phương. Tuy nhiên, mức thuế 10% có thể được duy trì hoặc tăng trở lại bất kỳ lúc nào nếu chính sách nội thương của Mỹ thay đổi. Điều này đặt ra yêu cầu rõ ràng: các doanh nghiệp Việt cần thoát khỏi tâm thế ứng phó bị động, chuyển sang chuẩn bị chiến lược thích nghi linh hoạt.
Một hướng đi tất yếu là giảm phụ thuộc vào các thị trường đơn lẻ như Mỹ. Trong dài hạn, việc đa dạng hóa đầu ra là chiến lược sống còn. Các thị trường như ASEAN là nơi Việt Nam có lợi thế nhờ các hiệp định thương mại tự do cần được tận dụng tối đa. Ngoài ra, những thị trường tiêu chuẩn cao như EU, Úc cũng là điểm đến tiềm năng, đặc biệt khi Việt Nam theo đuổi mục tiêu phát triển xanh, phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tuy nhiên, xuất khẩu sang EU hoặc các thị trường cao cấp đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải đầu tư lớn vào công nghệ, quy trình kiểm soát phát thải, kinh tế tuần hoàn và tiêu chuẩn chất lượng. Đây không phải lựa chọn dễ, nhưng lại là động lực thúc đẩy ngành Vật liệu xây dựng Việt Nam nâng cấp năng lực sản xuất và cạnh tranh quốc tế.
Ở chiều ngược lại, thị trường nội địa cũng cần được nhìn nhận như một “kênh tiêu thụ chiến lược”. Tín hiệu phục hồi từ đầu tư công và thị trường bất động sản trong nước cho thấy dư địa tiêu thụ vật liệu xây dựng đang được cải thiện. Nếu được kết hợp với điều hành chính sách phù hợp như tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, khởi động lại các dự án nhà ở xã hội thì thị trường nội địa hoàn toàn có thể trở thành “vùng đệm” trong thời điểm xuất khẩu gặp khó.
Từ góc độ chính sách vĩ mô, vai trò của Nhà nước là tối quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng sức đề kháng. Điều này bao gồm việc tiếp tục cải cách hành chính, giảm chi phí phi chính thức, tạo điều kiện tiếp cận tín dụng ưu đãi và xúc tiến thương mại hiệu quả. Đồng thời, cần đẩy mạnh đàm phán thương mại song phương nhằm duy trì mức thuế ổn định trong dài hạn với các thị trường lớn.
Tóm lại, chính sách thuế mới của Hoa Kỳ là một phép thử cho năng lực điều chỉnh của ngành Vật liệu xây dựng. Tác động trực tiếp có thể chưa nghiêm trọng, nhưng những rủi ro gián tiếp như chuỗi cung ứng bị gián đoạn, chi phí đầu vào tăng hoặc cạnh tranh nội khối gay gắt hơn vẫn hiện hữu. Do đó, vấn đề không nằm ở việc Hoa Kỳ có áp thuế hay không, mà là doanh nghiệp vật liệu xây dựng có chuẩn bị đủ sức chống chịu hay chưa.
ximang.vn (TH)
