Đà Nẵng tháo gỡ vướng mắc pháp lý và kỹ thuật trong thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông

Nhiều nhà thầu và doanh nghiệp khai thác khoáng sản trên địa bàn TP. Đà Nẵng thời gian gần đây quan tâm đến quy trình thăm dò, khai thác cát, sỏi khi các thủ tục pháp lý thay đổi theo các thông tư mới. Việc hiểu rõ cơ chế thu thập dữ liệu, quy định về mô phỏng thủy động lực cũng như các điều kiện được ưu tiên thăm dò mở rộng đang trở thành yếu tố then chốt giúp hoạt động khai thác được triển khai đúng quy định và kịp tiến độ. Những tháo gỡ từ cơ quan quản lý Nhà nước đang tạo ra điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và địa phương.

Các chủ mỏ sau khi trúng đấu giá quyền khai thác cát, sỏi lòng sông tại Đà Nẵng đã gặp khó khăn trong quá trình lập đề án thăm dò, đặc biệt là yêu cầu lắp đặt trạm quan trắc để thu thập dữ liệu theo quy định tại Thông tư số 02/2024/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Việc này gây trở ngại lớn, nhất là tại các khu vực miền núi, trung du là nơi đặc điểm lòng sông nhỏ, ngắn, dốc và dòng chảy biến động mạnh theo mùa. Các điều kiện tự nhiên phức tạp khiến thời gian quan trắc phải kéo dài tối thiểu một năm để đảm bảo có đủ dữ liệu của bốn mùa, làm chậm đáng kể tiến độ lập hồ sơ thăm dò.

Hoạt động thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông làm vật liệu xây dựng thông thường tại Đà Nẵng đang được tích cực tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường, hiện trên địa bàn thành phố có 5 chủ mỏ đang gặp vướng mắc trong việc hoàn thiện hồ sơ thăm dò do yêu cầu bắt buộc phải lập trạm quan trắc dù đã trúng đấu giá quyền khai thác. Thành phố đã 2 lần gửi văn bản đề nghị Bộ hướng dẫn tháo gỡ để sớm đưa các mỏ này vào khai thác, đáp ứng nhu cầu vật liệu xây dựng ngày càng tăng.

Theo đại diện phòng Pháp chế và Kiểm soát hoạt động địa chất - khoáng sản thuộc Cục Địa chất và Khoáng sản, vướng mắc về trạm quan trắc không chỉ xuất hiện tại Đà Nẵng mà còn ở nhiều địa phương khác. Các quy định trước đây khiến quá trình thu thập dữ liệu phụ thuộc nhiều vào hệ thống quan trắc mới, trong khi nhiều khu vực chưa đủ điều kiện lắp đặt. Thông tư số 40 ban hành ngày 02/07/2025 đã điều chỉnh nội dung này theo hướng linh hoạt hơn: đơn vị lập đề án được phép thu thập dữ liệu thủy - thạch động lực từ các nguồn có sẵn, bao gồm hệ thống trạm khí tượng thủy văn, đồng thời mô phỏng thủy động lực, biến động bùn cát và hình thái sông mà không bắt buộc phải xây dựng trạm quan trắc. Trạm chỉ cần thiết đối với những đoạn sông lớn, độ dốc lớn và có nguy cơ bồi lắng, xói lở cao.

Tại nhiều địa phương, đơn vị tư vấn đã xây dựng mô hình mô phỏng dựa trên các bộ số liệu thủy văn hiện có, giúp rút ngắn đáng kể thời gian lập đề án thăm dò. Đại diện Chi cục Địa chất và Khoáng sản miền Trung cho biết, việc mô phỏng các quá trình như mực nước, dòng chảy, vận chuyển bùn cát, biến động hình thái lòng sông hay lan truyền vật chất lơ lửng có thể hoàn thành trong 1 - 2 tháng, tạo kết quả nhanh chóng để hoàn thiện hồ sơ. Chi cục sẽ tham mưu Cục Địa chất và Khoáng sản ban hành hướng dẫn cụ thể cho TP. Đà Nẵng triển khai phương án này.

Song song với việc tháo gỡ về dữ liệu và kỹ thuật thăm dò, các quy định pháp luật hiện hành cũng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Theo Chi cục Địa chất và Khoáng sản miền Trung, tổ chức và cá nhân đang khai thác hợp pháp có thể được ưu tiên thăm dò mở rộng hoặc xuống sâu mà không phải đấu giá lại quyền khai thác, nhằm khống chế toàn bộ thân khoáng sản. Việc mở rộng thăm dò cũng không nhất thiết phải phù hợp ngay với quy hoạch; khi xác định có trữ lượng, khu vực sẽ được bổ sung vào quy hoạch sau. Các mỏ đang hoạt động có thể được cấp giấy phép thăm dò mở rộng đồng thời với giấy phép khai thác còn hiệu lực, sau đó địa phương linh hoạt điều chỉnh giấy phép cũ hoặc cấp giấy phép khai thác mới.

Ngoài ra, các quy định mới còn xử lý tình huống đất, cát bị mưa lũ bồi lấp trên đất của người dân. Người sử dụng đất được phép cải tạo, thu hồi phần vật liệu này để bán khi được cấp giấy xác nhận thu hồi khoáng sản; nếu không kinh doanh thì có thể san gạt để tái lập mặt bằng. Chính quyền cũng có thể tổ chức san gạt và tập kết lượng khoáng sản này để đưa vào đấu giá. Trường hợp không có tổ chức, cá nhân tham gia đấu giá, số khoáng sản thu hồi được dùng làm vật liệu xây dựng thông thường cho các dự án đầu tư công.

Những hướng dẫn, điều chỉnh nói trên giúp TP. Đà Nẵng tháo gỡ đáng kể vướng mắc pháp lý và kỹ thuật trong thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông. Việc áp dụng cơ chế linh hoạt trong thu thập dữ liệu, mô hình mô phỏng thủy động lực cùng các quy định ưu tiên thăm dò mở rộng không chỉ rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục mà còn đảm bảo nguồn cung vật liệu xây dựng ổn định cho các dự án trọng điểm của thành phố.

Cem.Info