Giai đoạn 2017 - 2021, Chính phủ Trung Quốc buộc nhiều nhà máy xi măng đóng cửa nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường và thiếu điện sản xuất. Kết quả là Trung Quốc từ nước xuất khẩu clinker số 1 Thế giới trong năm 2016 thì cuối năm 2017 lại trở thành nước nhập khẩu mặt hàng này.
Hưởng lợi từ xu hướng trên,
xuất khẩu xi măng của Việt Nam đã liên tục tăng trưởng mạnh mẽ và đạt 46 triệu tấn trong năm 2021, tăng 20% so với năm 2020 và gấp 3 lần so với năm 2016. Sản lượng xuất khẩu tăng trưởng mạnh nhưng hiệu quả trong hoạt động xuất khẩu lại không cao bởi Việt Nam chủ yếu xuất khẩu clinker (xi măng bán thành phẩm), chiếm 63% tổng sản lượng xuất khẩu năm 2021.
Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam (VNCA),
xuất khẩu clinker sẽ làm giảm ít nhất 30 - 35% giá trị sản phẩm và các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không được hưởng lợi từ phần giá trị gia tăng của xi măng thành phẩm.
Trước áp lực từ nguồn cung, xuất khẩu là kênh tiêu thụ quan trọng giúp ngành xi măng Việt Nam giảm áp lực hàng tồn kho và cạnh tranh trong thị trường nội địa. Tuy nhiên, VNDirect cho rằng việc chi phí vận chuyển tăng cao và rủi ro bị ép giá do phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc sẽ không giúp các doanh nghiệp xi măng Việt cải thiện lợi nhuận từ việc tăng sản lượng xuất khẩu trong ngắn hạn.
Ngoài ra, sự suy yếu của lĩnh vực bất động sản dân dụng, vốn chiếm 30 - 35% tổng
tiêu thụ xi măng của Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến nhu cầu xi măng của quốc gia này trong năm 2022.
Mặt khác, Bộ Tài chính cho biết thuế xuất khẩu clinker dự kiến sẽ tăng từ 5% lên 10% từ ngày 1/1/2023 nhằm hạn chế xuất khẩu khoáng sản. Tuy nhiên, VNDirect cho rằng việc tăng 5% thuế xuất khẩu sẽ không gây ảnh hưởng quá lớn đến sản lượng xuất khẩu của Việt Nam khi nguồn cung tại thị trường nội địa vẫn rất lớn.