Hiện nay trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế chỉ có 1 mỏ cát, sỏi đã được cấp giấy phép khai thác tại bãi bồi Đội 4 Tân Mỹ (xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền). Nguồn cung cát tự nhiên phục vụ xây dựng chủ yếu được các chủ doanh nghiệp nhập từ các tỉnh, thành lân cận (Quảng Nam, Quảng Trị...) về tập kết cát tại các bãi cát, sỏi đã được quy hoạch phần nào cũng tăng nguồn cung cát xây dựng trên địa bàn toàn tỉnh. Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào nguồn cung cát tự nhiên từ các tỉnh trong khi nhu cầu xây dựng đang tăng khá cao cũng làm giá cát hiện nay bị đội lên gần 400.000 đồng/m³.
Theo tính toán của Sở Xây dựng, giai đoạn 2020 - 2030, nhu cầu cát cho xây dựng của tỉnh vượt quá năng lực khai thác cát, cần nghiên cứu, sử dụng các loại vật liệu thay thế. Từ năm 2020, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch triển khai sử dụng cát nghiền (cát nhân tạo) trong các công trình sử dụng vốn Nhà nước do UBND tỉnh quản lý trên địa bàn.
Với mục tiêu từ năm 2026, trên địa bàn tỉnh sẽ đưa vào sử dụng khoảng 80% cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên, hạn chế khai thác cát lòng sông; đến năm 2030, không sử dụng cát tự nhiên khai thác từ lòng sông làm vật liệu xây dựng, sẽ thay thế bằng cát nạo vét từ lòng hồ thủy điện, cát nội đồng, cát nghiền, cát xay từ phế thải xây dựng.
Dây chuyền sản xuất cát nhân tạo.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh cũng có 2 doanh nghiệp sản xuất cát nhân tạo được xay từ đá xây dựng, gồm HTX Xuân Long, tại bãi xay khu vực Bắc Khe Ly (xã Hương Thọ, TP. Huế) và Công ty CP Đầu tư Thương mại Phát triển Trường Sơn, tại trạm nghiền Khe Băng (phường Hương Vân, thị xã Hương Trà) theo kế hoạch triển khai sử dụng cát nghiền trong các công trình sử dụng vốn Nhà nước do UBND tỉnh quản lý trên địa bàn. Tuy nhiên, tìm hiểu của PV cho thấy, dù đã bước vào mùa cao điểm xây dựng nhưng lượng cát nhân tạo được sử dụng tại các công trình xây dựng lại khá “khiêm tốn”.
Hưởng ứng chủ trương của tỉnh, từ năm 2020, trên hiện trạng khu đất 7,7ha, Công ty CP Đầu tư Thương mại phát triển Trường Sơn được UBND tỉnh cho thuê đất làm bãi chế biến vật liệu xây dựng, đơn vị này đã bố trí một phần diện tích để lắp đặt trạm nghiền đá và bãi chứa thành phẩm cát nhân tạo công suất 110.000 m³/năm với tổng mức đầu tư 4 tỷ đồng.
Ông Hồ Anh Bảo, Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư Thương mại Phát triển Trường Sơn cho biết, việc đầu tư dự án sản xuất cát nhân tạo từ đá granite làm vật liệu xây dựng thông thường đáp ứng nhu cầu thị trường. Đồng thời, thực hiện chủ trương của Nhà nước giảm khai thác cát tự nhiên tại các lòng sông để đảm bảo môi trường sinh thái.
Sản phẩm của dự án là cát nhân tạo cỡ hạt 0,75 - 3mm với dây chuyền nghiền cát tổng công suất đạt 110.000 m³/năm, sử dụng nguyên liệu sẵn có tại địa phương, thân thiện với môi trường và cung cấp cho thị trường các sản phẩm cát nhân tạo chất lượng, có cường độ chịu tải cao, kích thước đạt tiêu chuẩn và giá thành thấp so với cát tự nhiên.
Tương tự, nhiều năm trước, HTX Xuân Long đã đầu tư nhiều thiết bị máy móc phục vụ sản xuất cát nghiền tại khu vực Bắc Khe Ly. Ông Võ Văn Thắng, Giám đốc HTX Xuân Long cho biết, dù cát nhân tạo có chất lượng cao, đạt các tiêu chuẩn xây dựng công trình, có giá rẻ hơn cát tự nhiên (295.000 đồng/m³ so với khoảng 380.000 đồng/m³ giá cát tự nhiên hiện nay), hiện tại ở HTX công suất thiết kế sản xuất 251.000 m³ cát nghiền/năm, nhưng chỉ tiêu thụ bình quân khoảng 10.000 m³/năm.
Theo Sở Xây dựng, kế hoạch triển khai sử dụng cát nghiền trong các công trình sử dụng vốn Nhà nước do UBND tỉnh quản lý trên địa bàn với mục tiêu chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng cát tự nhiên làm vật liệu san lấp. Không sử dụng cát tự nhiên làm vật liệu xử lý nền móng.
Các ngành chức năng nghiên cứu quy hoạch vùng, có kế hoạch xây dựng các nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng nhân tạo đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật để có thể đáp ứng nguồn cung cấp số lượng lớn sản phẩm mà thị trường yêu cầu. Tỉnh khuyến khích các cơ sở khai thác và chế biến đá làm vật liệu xây dựng đầu tư bổ sung dây chuyền sản xuất cát nghiền đảm bảo tiêu chuẩn, phù hợp với công suất được cấp phép khai thác.
Triển khai sử dụng cát nhân tạo trong các công trình vốn Nhà nước do UBND tỉnh quản lý, áp dụng đối với các kết cấu bê tông có mác 200 trở xuống (bê tông lót, bê tông nền,…), vữa xây móng, bậc cấp. Khuyến khích sử dụng cát nhân tạo trong các kết cấu bê tông chịu lực của công trình và trong các hạng mục khác đảm bảo chất lượng, an toàn. Trường hợp các đơn vị sản xuất bê tông thương phẩm có sản phẩm bê tông sử dụng cát nghiền đảm bảo chất lượng thì khuyến khích sử dụng trong công trình.
UBND tỉnh cũng yêu cầu các sở, ngành liên quan tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá, hướng dẫn, khuyến khích các nhà đầu tư và người dân tích cực sử dụng cát nhân tạo trong các sản phẩm xây dựng nhằm thúc đẩy thị trường tiêu thụ trên địa bàn tỉnh. Chủ đầu tư ưu tiên việc sử dụng cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên trong các dự án, công trình xây dựng. Nghiên cứu các biện pháp giảm các chi phí phát sinh đầu vào để giảm giá thành sản phẩm cát nhân tạo, kiểm soát chất lượng cát nhân tạo đảm bảo theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia của Bộ Xây dựng.
ximang.vn (TH/ Báo TT Huế)