Cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển đồng xử lý chất thải trong sản xuất xi măng

Hội thảo nhằm mục đích chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về đồng xử lý chất thải trong ngành công nghiệp xi măng, cũng như các kết quả của cuộc trình diễn gần đây sử dụng chất thải nhựa không thể tái chế tại nhà máy Xi măng INSEE Hòn Chông, tỉnh Kiên Giang, từ đó thảo luận về tiềm năng đồng xử lý trong tương lai của ngành Xi măng Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, Phó Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Mette Møglestue chia sẻ, Na Uy và Việt Nam, cũng như các thành viên tham gia Thỏa thuận Paris, đều cam kết mạnh mẽ trong việc chống biến đổi khí hậu và thực hiện các Đóng góp Quốc gia tự quyết định (NDC) nhằm giảm phát thải Khí nhà kính (GhG). Để đạt mục tiêu này cần sự tham gia của nhiều lĩnh vực. Chính phủ Na Uy đánh giá cao vai trò quan trọng của các viện nghiên cứu, khu vực tư nhân, các tổ chức phi chính phủ và các ngành công nghiệp trong quá trình này. 

Kết quả nghiên cứu của SINTEF trong việc sử dụng chất thải nhựa không thể tái chế làm nhiên liệu thay thế cho lò nung xi măng đã được chứng minh thành công và có thể được nhân rộng ở Việt Nam. Thông qua dự án “Biến rác thải nhựa trên đạo dương thành cơ hội trong nền kinh tế tuần hoàn” (OPTOCE) do Chính phủ Na Uy tài trợ và đang được thực hiện tại 5 quốc gia Châu Á trong đó có Việt Nam, Chính phủ Na Uy hy vọng có thể giúp ngành Xi măng Việt Nam nâng cao năng lực xử lý chất thải nhựa không thể tái chế và góp phần thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam.

Theo TS nhà khoa học Kåre Helge Karstensen của SINTEF, người đứng đầu dự án OPTOCE, ngành Xi măng đang sử dụng khối lượng lớn than và các nguyên liệu thô khác. Tuy nhiên, chúng ta có thể thay thế một phần hoặc toàn bộ lượng nhiên liệu này bằng chất thải nhựa không thể tái chế. Việc đồng xử lý chất thải nhựa không thể tái chế làm nhiên liệu thay thế trong sản xuất xi măng không làm tăng phát thải dioxine, tuân thủ giá trị giới hạn quốc tế nghiêm ngặt. Thành công tại nhà máy INSEE Hòn Chông đã gửi đi thông điệp hy vọng về tương lai của ngành Xi măng Việt Nam.

Đồng xử lý trong lò nung xi măng có thể cải thiện việc quản lý chất thải nhựa không thể tái chế ở Việt Nam. Giải pháp này làm giảm tiêu thụ than trong ngành công nghiệp xi măng đồng thời giảm nhu cầu xây dựng các lò đốt phát điện đắt tiền (biến chất thải thành năng lượng). Quan trọng hơn, ngành công nghiệp xi măng nói chung có thể đóng một vai trò quan trọng trong giảm lượng phát thải GhG và ngăn chặn chất thải nhựa đổ vào đại dương.

PGS.TS Lương Đức Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhận định, Việt Nam có 82 lò nung clinker đang hoạt động, mỗi năm tiêu thụ trên 10 triệu tấn than antraxit. Hiện nay tỉ lệ sử dụng nhiên liệu thay thế trong toàn ngành rất thấp. Chính phủ Việt Nam đã có chủ trương tăng lượng sử dụng nhiên liệu thay thế lên mức 15% từ nay đến 2030 và 30% sau năm 2030. Như vậy, tiềm năng đồng xử lý chất thải, trong đó có nhựa không tái chế được, trong lò nung xi măng tại Việt Nam là rất lớn.

Ông Bruno Fux, Giám đốc Ecocycle & Sustainability, Công ty INSEE Ecocycle cho biết, đồng xử lý chất thải không phải là một khái niệm mới nhưng ở Việt Nam nó đang ở giai đoạn sơ khai. Đây là cơ hội lớn cho ngành công nghiệp xi măng để trở thành một nhà cung cấp giải pháp quan trọng cho các chất thải không thể tái chế trong một cơ sở hạ tầng quản lý chất thải chưa phát triển. Cùng nhau có thể giảm thiểu việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch như than đá và góp phần xây dựng một Việt Nam xanh và sạch hơn.

Mặc dù đây là xu thế chung, mang lại lợi ích về kinh tế - xã hội, môi trường, tuy nhiên, việc đồng xử lý chất thải làm nhiên liệu thay thế trong xi măng ở Việt Nam còn nhiều khó khăn, vướng mắc cả về công nghệ, cơ chế chính sách và tổ chức thực hiện. Hiện nay, các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn về nguồn vốn đầu tư cho đồng xử lý; ở Việt Nam, rất ít hoặc chưa có đơn vị chuyên thực hiện việc thu gom, xử lý sơ bộ chất thải và cung cấp đến nhà máy xi măng; một số bất cập về thủ tục pháp lý việc xác nhận các nhà máy xi măng áp dụng đồng xử lý là cơ sở xử lý chất thải; hoặc thiếu các chính sách khuyến khích, ưu đãi đối với các doanh nghiệp xi măng áp dụng phương pháp này cũng như các doanh nghiệp thu gom, sơ chế chất thải trong chuỗi cung ứng liên quan.

Đại diện Hiệp hội Xi măng Việt Nam kiến nghị, Nhà nước cần tháo gỡ khó khăn, đúng quy định pháp luật nhưng nhanh chóng, dễ làm. Nhà nước nên có cơ chế chính sách hỗ trợ.

Đại diện Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) đề xuất, Chính phủ, Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định hiện hành đối với việc đồng xử lý chất thải trong sản xuất xi măng. Đồng thời, sửa đổi quy chuẩn QCVN 41;2011/BTNMT cho phép các đơn vị sản xuất xi măng được xử lý chất thải công nghiệp thông thường và đồng xử lý chất thải nguy hại. Nhà nước sẽ kiểm soát mức độ phát thải của nhà máy theo quy định.

Thông qua hội thảo, các đại biểu mong muốn Chính phủ Việt Nam sớm xây dựng được hành lang pháp lý đầy đủ và thuận lợi để ngành công nghiệp xi măng có thể thực sự trở thành một đối tác quan trọng góp phần tăng cường quản lý tổng hợp chất thải rắn. Nguồn chất thải rắn phù hợp và ổn định cung cấp cho quá trình đồng xử lý cần được quy hoạch, thu gom, vận chuyển và lưu trữ phù hợp trong điều kiện của Việt Nam. Vì thế, các doanh nghiệp xi măng cũng rất cần sự hỗ trợ về mặt khoa học, kỹ thuật và nguồn nhân lực, vật lực cũng rất cần thiết cho các doanh nghiệp xi măng để sớm triển khai áp dụng đồng xử lý tại Việt Nam.