Qua 11 tháng của năm 2015, xuất khẩu xi măng, clinker của Việt Nam mới đạt xấp xỉ 15 triệu tấn, giảm sản lượng gần 27%. Đối thủ lớn nhất của xi măng xuất khẩu Việt Nam chính là xi măng Trung Quốc. Với tổng sản lượng lên tới 2,5 tỷ tấn xi măng, chiếm 60% sản lượng xi măng toàn cầu, giá chào xuất khẩu rẻ hơn từ 3 - 4 USD/tấn, lại ở ngay sát Việt Nam, sẽ rất khó cho doanh nghiệp Việt trong việc cạnh tranh để giữ khách hàng.
Là doanh nghiệp nắm giữ 35% thị phần xi măng trong nước, với lợi thế về thị trường tiêu thụ nội địa, thương hiệu được định vị đối với các đối tác nhập khẩu, nhưng Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) cũng không thể cán đích mục tiêu xuất khẩu đề ra từ đầu năm.
Theo ông Lương Quang Khải, Chủ tịch HĐTV Vicem, với tình hình thị trường xuất khẩu và cạnh tranh gay gắt về giá như thời gian qua, năm 2015, Vicem cố gắng lắm cũng chỉ hoàn thành khoảng 60% mục tiêu đề ra.
10 tháng đầu năm 2015, tổng sản lượng xuất khẩu của Vicem mới đạt 1,6 triệu tấn, gồm 690.000 tấn xi măng và 930.000 tấn clinker. Tại thời điểm 31/10/2015, tổng sản phẩm tồn kho của Vicem là 2 triệu tấn, trong đó tồn 1,7 triệu tấn clinker, tương đương 33 ngày sản xuất.
Sự sụt giảm của Vicem càng thấy rõ hơn nếu nhìn lại kết quả của năm 2014, khi tổng sản phẩm xuất khẩu của Vicem gần 3,5 triệu tấn, trong đó xi măng khoảng 1,1 triệu tấn, còn lại là clinker, tăng 1,2 triệu tấn so với năm 2013. Mục tiêu của Vicem trong năm 2015 là duy trì sản lượng xuất khẩu bằng với năm 2014. Nhưng diễn biến trên thị trường năm nay khiến mục tiêu trên trở thành xa vời.
“Với lợi thế về bạn hàng, đối tác, Vicem sẵn sàng đạt được sản lượng xuất khẩu nếu hạ giá theo đề nghị của đối tác, nhưng làm vậy, sẽ ảnh hưởng chung đến cả ngành, tạo cớ để đối tác ép hạ giá với các doanh nghiệp khác, nên Vicem quyết không xuất khẩu bằng mọi giá”, ông Khải nói thêm.
Một doanh nghiệp có tiềm lực về xuất khẩu xi măng, clinker là The Vissai cũng cho biết, xuất khẩu xi măng năm nay rất khó có thể đạt được kết quả khả quan như năm ngoái.
The Vissai là một trong số ít doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu sôi động, thu về nhiều lợi nhuận, còn đại đa số các doanh nghiệp vẫn coi xuất khẩu chỉ là giải pháp tình thế giúp điều tiết lượng hàng hóa.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhận định, Vicem và Vissai là hai nhà xuất khẩu tiềm năng nhất, nghĩa là có khả năng tiếp cận, nghiên cứu thị trường và điều tiết cung cầu hiệu quả, vậy mà cũng gặp khó khăn, qua đó đủ thấy những doanh nghiệp chưa có thâm niên trong xuất khẩu thì còn khó khăn gấp bội.
Có thể xem là ngoại lệ trong ngành xi măng là trường hợp của Công ty Cổ phần Xi măng Thăng Long. Từ đầu năm tới nay, doanh nghiệp này vẫn duy trì hoạt động xuất khẩu sang các thị trường khu vực ổn định.
Tuy nhiên, sự ổn định của Xi măng Thăng Long cũng có những nguyên nhân rất riêng. Trước tiên, Xi măng Thăng Long có sản lượng không lớn, chỉ 2,3 triệu tấn/năm, do đó, áp lực hoàn thành nhiệm vụ tiêu thụ qua kênh xuất khẩu không lớn nếu so với Vicem (sản lượng trên 20 triệu tấn) và The Vissai (sản lượng khoảng 7 triệu tấn).
Thêm nữa, thuận lợi lớn của Xi măng Thăng Long là có cổ đông chiến lược là Tập đoàn Semen Indonesia hậu thuẫn mạnh mẽ về thị trường xuất khẩu.
Đại diện Semen Indonesia khẳng định, thị trường xuất khẩu sẽ vẫn được duy trì để công suất dư thừa có thể tiêu thụ, trong đó, những quốc gia hiện nay là thị trường xuất khẩu của Xi măng Thăng Long như: Campuchia, Peru, Bangladesh, Srilanka, Indonesia và mới đây nhất là 2 thị trường Singapore và Philippine đã tiếp nhận sản phẩm xi măng Thăng Long.
Năm 2014, tiêu thụ toàn ngành xi măng đạt 71 triệu tấn, trong đó hơn 20 triệu tấn xuất khẩu. Năm 2015, dự báo tiêu thụ xi măng 74 - 75 triệu tấn; trong đó, xuất khẩu từ 20 - 21 triệu tấn. Các doanh nghiệp trong ngành vẫn đẩy mạnh công tác xuất khẩu, nhưng thực tế xuất khẩu 11 tháng qua giảm mạnh tới 27% so với cùng kỳ năm 2014, trong khi thời gian chỉ còn chưa đến 1 tháng, chắc chắn, dù nỗ lực tới đâu, khó có “phép màu” nào để ngành xi măng cán đích xuất khẩu 20 triệu tấn.
Bích Ngọc (TH/ Báo Đầu tư)