Từ trước đến nay, gạch đất sét nung được xác định là vật liệu xây dựng truyền thống, để sản xuất, phải sử dụng nguồn nguyên liệu chủ yếu đất sét chất lượng từ trung bình trở lên, nhiên liệu nung đốt gồm củi và than, đá... Quá trình nung đốt đã tiêu hao nhiều oxi, đồng thời cũng sản sinh ra lượng nhiệt rất lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất và đời sống người dân xung quanh vị trí xây dựng lò.
Trụ sở làm việc mới Chi cục Thuế thành phố Hà Giang, một trong số rất ít công trình đầu tư bằng ngân sách sử dụng gạch không nung.
Hiện nay, tỷ lệ sản xuất gạch đất sét nung trên thế giới ngày càng giảm, bởi lẽ nguồn nguyên liệu đang dần cạn kiệt, công nghệ nung đốt gây ra nhiều chất thải có hại; việc khai thác đất sét sản xuất gạch nung đã làm suy giảm diện tích trồng cây nông nghiệp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh lương thực và đe doạ môi trường.
Trước nhu cầu bức thiết của thị trường tiêu thụ sản phẩm gạch phục vụ các công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh Hà Giang nên hoạt động khai thác đất sét đã phát triển mạnh với sự tham gia của nhiều tổ chức, cá nhân, thuộc mọi thành phần kinh tế. Tuy nhiên, việc bung ra sản xuất mang tính tự phát đã tạo nên những hệ luỵ xấu; khai thác nguyên liệu không theo quy hoạch, không chịu sự kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước đã góp phần không nhỏ tàn phá cảnh quan môi trường, phá hoại đất sản xuất nông nghiệp, gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường xung quanh. Bên cạnh đó, do sản xuất tự phát nên hầu hết sản phẩm tung ra thị trường từ cơ sở nhỏ, lẻ, không đạt chất lượng theo quy định nên ít, nhiều cũng ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình xây dựng.
Từ những thực trạng trên, trong Đề án Phát triển vật liệu xây dựng không nung (VLXDKN) được UBND tỉnh phê duyệt từ năm 2013 đã xác định rõ lộ trình và thể hiện quyết tâm không cấp phép đầu tư xây dựng cơ sở sản suất gạch nung mới; các lò thủ công, lò nung thủ công cải tiến chỉ được phép hoạt động đến hết năm 2017; các lò đứng liên tục cho phép hoạt động đến hết năm 2020. Cùng với đó, UBND tỉnh cũng chỉ rõ, các công trình xây dựng được đầu tư bằng nguồn vốn Nhà nước theo quy định hiện hành bắt buộc phải sử dụng VLXDKN theo đúng lộ trình.
Cụ thể, tại thành phố Hà Giang, từ năm 2013 phải sử dụng 100% VLXDKN; tại 4 huyện vùng cao núi đá phía Bắc, 2 huyện vùng cao phía Tây, sau năm 2015 phải sử dụng 100% VLXDKN; các huyện còn lại, sau 2015 phải sử dụng 100% vật liệu không nung trong xây dựng các công trình bằng nguồn ngân sách Nhà nước. Bên cạnh đó, các công trình xây dựng ngoài ngân sách Nhà nước có quy mô từ 9 tầng trở lên, sau năm 2015 phải sử dụng tối đa 50% VLXDKN loại nhẹ trong tổng số vật liệu xây dựng dùng vào công trình.
Cùng với lộ trình xoá bỏ các lò nung gạch bằng đất sét thủ công, tỉnh ta cũng ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất VLXDKN thân thiện môi trường. Mục tiêu đặt ra, phát triển các cơ sở sản xuất VLXDKN đến năm 2020 đáp ứng 40 - 50% nhu cầu, tương đương 110 - 135 triệu viên quy tiêu chuẩn (QTC).
Đối với các huyện vùng cao, vùng sâu, ưu tiêu phát triển các dây chuyền sản xuất gạch xi măng cốt liệu theo công nghệ rung ép và dây chuyền sản xuất công nghệ đất hoá đá công suất từ 3 - 5 triệu viên QTC/năm. Các huyện vùng thấp và thành phố Hà Giang, ưu tiên phát triển các cơ sở sản xuất sản phẩm vật liệu không nung có sử dụng đất đồi không giá trị về nông nghiệp, các loại phế thải công nghiệp và xây dựng, cơ sở sản xuất gạch xi măng cốt liệu, gạch nhẹ, gạch từ bê tông khí chưng áp, gạch từ bê tông bọt với công suất từ 30 triệu viên QTC/năm.
Các tổ chức, cá nhân phát triển sản phẩm không nung được Nhà nước hỗ trợ nhiều chính sách như đơn giản tối đa thủ tục hành chính, ưu tiên miễn giảm tiền thuê đất làm mặt bằng xây dựng nhà xưởng sản xuất, áp dụng chính sách ưu đãi thuế đối với các doanh nghiệp tham gia đầu tư sản xuất gạch không nung, giảm thuế thu nhập đối với các tổ chức, cá nhân chuyển giao công nghệ sản xuất VLXDKN có công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường...
Bích Ngọc (TH/ Báo Hà Giang)