Theo số liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), tính
tới 31/12/2013, Việt Nam đã nhập 12,727 triệu tấn
sắt thép các loại, trị
giá hơn 8,064 tỷ USD, tăng 8,78% về sản lượng và tăng 0,17% về giá trị
nhập khẩu so với năm 2012. Tuy nhiên, trong khi lượng nhập của một số
sản phẩm có giảm nhẹ thì loại
thép hợp kim có chứa Boron lại nhập khẩu
mạnh vào thị trường trong nước.
Tính đến hết năm 2013, có gần 550.000 tấn thép cuộn xây dựng của Trung
Quốc trá hình dưới dạng thép hợp kim có chứa vi lượng Boron nhập khẩu
vào Việt Nam và được hưởng thuế suất 0%. Theo cảnh báo của các chuyên
gia, ngoài mặt hàng thép dây, trong những năm tới khi có sự khác biệt về
thuế suất giữa các mặt hàng thép hợp kim và thép phi hợp kim khác thì
ống thép hợp kim cũng có khả năng bị gian lận thương mại tương tự như
mặt hàng thép dây theo hướng kê khai sang mã hàng thép hợp kim để được
hưởng thuế suất 0%.
Trong một báo cáo gửi Văn phòng Chính phủ mới đây, ông Hồ Nghĩa Dũng,
Chủ tịch VSA thừa nhận việc
thép nhập khẩu giá rẻ Trung Quốc tràn vào
ngày càng nhiều đang tạo nên sức ép nghiêm trọng đối với các nhà sản
xuất nội địa. Nhiều đơn vị phải giảm sản lượng, sản xuất cầm chừng, thậm
chí một vài doanh nghiệp đã phải đóng cửa hoặc chỉ sản xuất được 40-50%
công suất, càng làm tăng chi phí cố định lên mỗi tấn sản phẩm, lại càng
khó cạnh tranh được với thép Trung Quốc.
Tính riêng trong năm ,các doanh nghiệp thuộc VSA sản xuất được 4,622
triệu tấn thép và tiêu thụ 4,585 triệu tấn. Như vậy, sản lượng của cả
Hiệp hội này chỉ nhỉnh hơn khoảng 1/3 của con số 12,727 triệu tấn sắt
thép nhập khẩu như đã nói ở trên và
thị trường thép nhập siêu tới hơn
5,6 tỷ USD. Trớ trêu là trong khi đó, hàng loạt nhà máy, xí nghiệp vẫn
dư thừa công suất, hết sức lãng phí.
Riêng mặt hàng phôi thép, theo VSA, trong nước có khoảng 13 doanh nghiệp
sản xuất bằng công nghệ lò cao, năng lực lên đến 3,3 triệu tấn, nhưng
sản lượng sản xuất trong năm 2013 chỉ hơn 500.000 tấn, bằng 15-20% công
suất. Sản phẩm chủ lực của ngành thép là thép thanh, thép cuộn với
khoảng 30 doanh nghiệp cán thép, tổng năng lực sản xuất là 9,3 triệu
tấn, nhưng tổng sản lượng sản xuất thực tế thép thanh và thép cuộn xây
dựng của cả nước chỉ đạt 5,019 triệu tấn trong năm 2012 (bằng 54% công
suất) và đạt 5,069 triệu tấn trong năm 2013 (55%).
Trung Quốc hiện là nước đứng đầu danh sách các nhà xuất khẩu thép thế
giới, với khoảng 61,5 triệu tấn/năm. Năm 2013, trong khi sản lượng tại
hầu hết các vùng trên thế giới đều giảm thì sản lượng sản xuất của Trung
Quốc vẫn gia tăng tới 779 triệu tấn, chiếm gần một nửa sản lượng sản
xuất thép trên thế giới. Tồn tại ngay bên cạnh một “gã khổng lồ” như vậy
trong sân chơi thương mại tự do hoàn toàn không đơn giản. Trong khi đó,
nhiều quy định nội tại dường như lại đang ủng hộ cho thép nhập.