Tin tức - Sự kiện
Ngành xi măng năm 2011 - Chật vật trong suy thoái
24/10/2011 12:32:21 PM
Chưa bao giờ ngành xi măng lại đối mặt với bề bộn những khó khăn như trong năm nay. Theo nhiều chuyên gia dự báo, đây mới chỉ là bắt đầu.
Chính sách thắt chặt tín dụng và thị trường ảm đạm: Trong thời gian qua, chính sách thắt chặt tiền tệ và cắt giảm đầu tư công đã hạn chế đầu tư vào bất động sản, xây dựng. Các ngân hàng đã dừng không ưu tiên cho vay các dự án thuộc lĩnh vực bất động sản. Do đó, nhu cầu sử dụng vật liệu xây dựng, trong đó có xi măng sụt giảm đáng kể. Điều này đã gây không ít khó khăn cho hoạt động sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành. Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt với tình hình chi phí đầu vào tăng cao. Ví dụ như than, xăng dầu, điện, vỏ bao… đều tăng giá.Trước tình hình khó khăn trên của thị trường bất động sản và ảnh hưởng của thời tiết, tiêu thụ xi măng có xu hướng giảm dần kể từ đầu năm đến nay.Cụ thể, sản lượng tiêu thụ trong tháng 3 và tháng 4 vào khoảng 5 triệu tấn. Đến tháng 5, cả nước chỉ tiêu thụ được khoảng 4,6 triệu tấn, đồng thời tiếp tục giảm xuống còn 3,83 triệu tấn trong tháng 6 và 3,45 triệu tấn trong tháng 7. Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) cũng cho biết, lượng tồn kho của Tổng công ty trong tháng 7 đã tăng 20%, lên mức 1,62 triệu tấn so với tháng trước.Gánh nặng trả nợ các dự án mới đi vào sản xuất: Theo văn bản báo cáo của Bộ Tài chính gửi Thủ tướng chính phủ, Bộ Tài chính đánh giá tình hình trả nợ các dự án xi măng được Chính phủ bảo lãnh và cho vay lại còn đó đầy những khó khăn. Các dự án xi măng vay vốn để đầu tư chủ yếu trong giai đoạn 1998 – 2007. Các khoản vay nước ngoài đến nay đã được giải ngân xong và bắt đầu đến hạn trả nợ. Tuy một số dự án xi măng đã đi vào hoạt động và có dòng tiền tốt, có khả năng trả nợ (như dự án xi măng Thăng Long, xi măng Nghi Sơn, …) nhưng nhiều dự án khác đang trong giai đoạn hoàn thiện để đưa vào hoạt động. Hoặc có nhiều dự án đi vào hoạt động nhưng ko hiệu quả trong bối cảnh suy thoái toàn diện. Đây là giai đoạn các dự án tương đối khó khăn trong việc thu xếp nguồn tài trợ.Đến nay, đã có 4/16 dự án gặp khó khăn và đã phải đi xử lý cơ cấu nợ hoặc Bộ Tài chính ứng vốn trả nợ (Đó là các nhà máy xi măng Hoàng Mai, Tam Điệp, Thái Nguyên và Đồng Bành). Hai dự án đã được cơ cấu tài chính nhưng chỉ có 1 dự án trả nợ đều, dự án còn lại vẫn còn khó khăn trả nợ. Ngoài ra, tiếp tục thêm 2 dự án khác bắt đầu gặp khó khăn.Theo nhận định của Bộ Tài chính, trong vòng 3 đến 5 năm tới đây sẽ có thêm nhiều dự án xi măng gặp khó khăn về trả nợ do nhiều khả năng kết quả kinh doanh của các dự án không thực sự khả quan, dẫn tới mất cân đối về nguồn trả nợ vốn vay. Dự báo trong thời gian này, hàng năm, Quỹ tích lũy trả nợ có thể phải bố trí từ 30-40 triệu USD/năm để trả nợ thay cho các dự án xi măng.Bên cạnh đó, gánh nặng nợ vay để đầu tư vào nhà máy, trạm nghiền mới của một số công ty thuộc Vicem như Hà Tiên 1, Bút Sơn, Bỉm Sơn tương đối lớn. Đồng thời, mặt bằng lãi suất cao trong những tháng đầu năm đã khiến cho chi phí lãi vay của các doanh nghiệp trong ngành tăng mạnh. Trong đó, nợ vay bằng ngoại tệ chiếm tỷ trọng khá lớn, nên ngoài chi phí lãi, các doanh nghiệp còn ghi nhận khoản lỗ chênh lệch tỷ giá khá lớn khi VND mất giá.Trục trặc trong sản xuất có tính hệ thống:Hàng loạt các dự án đi vào sản xuất từ 2006 – 2008, nhất là các dự án có dây chuyền thiết bị công nghệ có xuất xứ từ Trung quốc, đã đến thời kỳ trục trặc, nhiều dây chuyền phải dừng sửa chữa lớn. Ví dự như Xi măng Lam Thạch 2, Yên Bình, Hòa phát, Đồng bành, Sông Thao… Quý 2/2011, Nhà máy xi măng Yên Bình đã phải dừng sửa chữa lớn mất cả hàng tháng trời, do rất nhiều thiết bị thuộc các công đoạn, sau gần 3 năm vận hành đã hư hại, không thể vận hành tiếp. Nhà máy xi măng Đồng Bành do trục trặc về hệ thống điện tự động hóa cũng đã phải dừng lò nhiều lần. Xi măng Hòa Phát vỡ con lăn máy nghiền… Sự kiện lớn gần đây nhất là sự cố phát thải bụi tại Nhà máy xi măng Lam Thạch 2, dẫn đến sự biểu tình khiếu kiện của nhân dân địa phương. UBND Tỉnh Quảng ninh đã phải ra quyết định cưỡng chế dừng sản xuất.Theo thống kê, hầu hết các nhà máy mới đi vào sản xuất, do kinh nghiệm hạn chế, cộng với đầu tư thiết bị còn thiếu đồng bộ, kém chất lượng, nên quá trình vận hành liên tục gặp trục trặc; tỷ lệ phế phẩm, tiêu hao nhiên liệu lớn… làm tăng chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, chính sách tiền lương với người lao động, nhất là công nhân vận hành ngày càng khó khăn eo hẹp, dẫn đến tình trạng công nhân vận hành máy móc thiết bị thiếu trách nhiệm, dễ xảy ra sự cố hỏng hóc.Đối mặt với thách thức về môi trường:Vấn đề ô nhiễm tiếng ồn, khói bụi tại các nhà máy xi măng là vấn đề muôn thuở. Nhưng hiện nay, đây là vấn đề hiện hữu và cấp bách mà bất cứ nhà máy nào cũng phải quan tâm. Các chính sách và biện pháp thực thi chống ô nhiễm môi trường của nhà nước trong thời gian gần đây đã được tăng cường đáng kể. Thêm vào đó là sự phản ứng của người dân và dư luận xã hội ngày càng mãnh liệt, khiến các nhà quản lý doanh nghiệp xi măng không thể thờ ơ như trước. Mặt khác, xi măng đã dư thừa, khiến ngành này không còn được ưu ái, nương nhẹ của chính quyền địa phương như hàng chục năm về trước.Sự phản ứng của người dân xã Hương Văn và thôn Vân Xá, xã Hương Vân (thuộc huyện Hương Trà, Thừa Thiên - Huế) cuối năm 2010, đầu 2011 là một ví dụ. Thống kê của ngành Y tế cho thấy, do ảnh hưởng bụi từ Nhà máy Xi măng Luks và mỏ đá vôi Văn Xá trong thời gian dài, các xã Hương Văn và Hương Vân (Hương Trà), đã có 24.000 người mắc bệnh, trong đó có 4.229 người bị viêm phổi, viêm phế quản, hen phế quản; 15.860 người bị bệnh tai mũi họng; 3.911 người mắc các bệnh về da... Đoàn kiểm tra liên ngành đã có kiến nghị UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế chỉ đạo Công ty Luks phải sớm có biện pháp khắc phục.Sự cố gần đây của nhà máy xi măng Lam Thạch II, có thể coi là điển hình của vấn đề này. Suốt từ nhiều năm nay, người dân phường Phương Nam, TP Uông Bí bức xúc về tình trạng xả khói bụi của Nhà máy xi măng Lam Thạch. Chỉ trong gần 1 tháng, nhà máy đã 4 lần xảy ra sự cố dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nặng nề. Ngày 17 đến 19/9/2011, nhân dân phương Phương Nam đã tập trung dựng lán trại tại cổng nhà máy để phản đối và ngăn cản xe ra vào. Nhà máy xi măng Lam Thạch 2 gây ô nhiễm môi trường
Ngày 22/9, UBND tỉnh Quảng Ninh đã họp giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường do nhà máy Xi măng Lam Thạch. Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh đã yêu cầu Nhà máy Xi măng Lam Thạch phải công bố công khai trước nhân dân về lộ trình khắc phục tồn tại của vụ việc nói trên. Đồng thời triển khai ngay phương án khắc phục sự cố khi mất điện, tiến hành phun nước dập bụi trong khu vực dân cư. Nhà máy phải dừng hoạt động hệ thống lò đứng dây chuyền 1 hạn cuối cùng là ngày 31-12-2011.Đây là hậu quả nhãn tiền khi mà doanh nghiệp mải chạy theo lợi nhuận (chạy vượt công suất quá lâu), chưa thật sự quan tâm đúng mức vấn đề môi trường và cuộc sống của người dân; dẫn đến việc các cơ quan chức năng phải vào cuộc và buộc phải dừng sản xuất để khắc phục sự cố, gây thiệt hại nghiêm trọng cho chính doanh nghiệp. Thực tế toàn ngành, hầu hết các nhà máy quá trình sản xuất đều ít nhiều xảy ra các vấn đề về môi trường, nhất là các nhà máy cũ, thiết bị Trung quốc. Có nhà máy sau khi xảy ra sự cố có thể ứng phó tốt để sự việc không bung ra công luận. Ngoài ra, các vấn đề môi trường trong công tác vận chuyển nguyên liệu, khai thác mỏ… cũng có nhiều vấn đề đáng bàn.Đình trệ công tác đầu tư:Ngày 29/8/2011, TTCP đã ra Quyết định số 1488/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành xi măng giai đoạn 2011-2020, trong đó có nhiều dự án phải hoàn thành vào năm 2011, 2012… Nhưng đứng trước tình hình cắt giảm đầu tư công và siết chặt tín dụng, nhiều dự án có nguy cơ vỡ tiến độ. Các dự án đang triển khai cũng bị đình trệ vì không có vốn để tiếp tục. Mặt khác, để tránh tình trạng dồn gánh nặng trả nợ thay cho các dự án xi măng lên Ngân sách Nhà nước, đồng thời không để xảy ra tình trạng chậm trả nợ làm ảnh hưởng đến uy tín quốc gia và nhằm nâng cao trách nhiệm của chủ dự án, cơ quan chủ quản của các dự án trong việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, Bộ Tài chính đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ dừng không xem xét, phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh mới hoặc vay mới cho các dự án đầu tư nhà máy xi măng. Tại Quyết định số 44/2011/QĐ-TTg ngày 18/8/2011, TTCP đã ra Quyết định ban hành danh mục các chương trình, dự án được ưu tiên xem xét cấp bảo lãnh chính phủ, trong đó các dự án đầu tư xi măng không có trong danh mục này. Điều này cũng sẽ làm hàng loạt các dự án đang chuẩn bị đầu tư sẽ phải xem xét lại mục tiêu đầu tư hoặc cơ cấu lại vốn góp để đảm bảo khả năng thực hiện.Đứng trước các thách thức nêu trên, đòi hỏi các nhà hoạch định chiến lược và các doanh nghiệp phải thực sự có những giải pháp phù hợp và thiết thực nhất, mới có thể giữ cho sản xuất ổn định ở mức tối thiểu. Có lẽ Bộ Xây dựng, Hội Vật liệu xây dựng, Hiệp hội xi măng Việt Nam và các cơ quan liên quan cần lấy ý kiến các doanh nghiệp, đề xuất với chính phủ có sự hỗ trợ nhất định trong cơ chế, chính sách, nhằm tháo gỡ bớt khó khăn cho các doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay.Tuy vậy, các đánh giá lạc quan cho rằng, sang nửa cuối 2012, khi nền kinh tế cả nước nói chung và lĩnh vực bất động sản nói riêng phục hồi mạnh mẽ; ngành vật liệu xây dựng, trong đó có xi măng sẽ lại lên ngôi. Nhưng vấn đề là các nhà sản xuất phải sống và tồn tại qua cơ bĩ cực này.%.Lương Xuân Tuân, Tạp chí VLXD.