Qua 8 tháng của năm 2014, tổng sản lượng xi măng và
clinker tiêu thụ là 42,53 triệu tấn, tăng 8% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó,
tiêu thụ xi măng tại thị trường trong nước đạt khoảng 32,85
triệu tấn, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2013,
xuất khẩu xi măng, clinker
đạt tăng 9% so với cùng kỳ năm trước. Về tỷ lệ, xi măng và clinker xuất
khẩu đã tăng, bằng khoảng gần 30% so với sản lượng tiêu thụ trong nước,
và chiếm khoảng trên 20% tổng sản lượng toàn ngành 8 tháng qua.
Theo Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem), xi măng và clinker xuất khẩu
đang có giá tương đối ổn định. Trong tháng 9/2014,
giá xi măng và
clinker xuất khẩu dao động trong khoảng 54,5 – 55 USD/tấn đối với xi
măng và khoảng 38,2 – 39 USD/tấn đối với clinker, tăng khoảng 3-4% so
với cùng kỳ năm trước. Tại thị trường trong nước,
giá bán xi măng của
các nhà máy thuộc Vicem giao động trong khoảng 1,22 triệu đồng/tấn khu
vực phía Bắc, 1,38 triệu đồng/tấn khu vực miền Trung và khoảng 1,65
triệu đồng/tấn tại miền Nam. Giá này là tương đối tốt so với kế hoạch
lợi nhuận của các nhà máy.
Xuất khẩu là kênh tiêu thụ khá tốt cho các doanh nghiệp xi măng.
Hiện nay, giá xi măng bán lẻ trên thị trường trong nước cao hơn khoảng
100.000 – 200.000 đồng/tấn so với giá bán của nhà máy. Đáng chú ý, do
tiêu thụ xi măng hiện đã hoàn toàn vận hành theo cơ chế thị trường, cạnh
tranh bình đẳng, nên các doanh nghiệp phía Nam cũng tăng cường mua xi
măng từ miền Bắc để đưa vào phía Nam tiêu thụ. Từ đó, góp phần bình ổn
giá xi măng tại thị trường này, thậm chí, trong một số thời điểm và tại
một số địa bàn,
giá xi măng khu vực phía Nam còn giảm xuống thấp hơn cả
giá bán tại nhà máy lớn nhất của Vicem ở phía Nam.
Có nhiều nguyên nhân giải thích về sự hồi phục của
ngành xi măng trong
thời gian gần đây. Đầu tiên là sự hồi phục
thị trường bất động sản và
xây dựng, với hàng loạt dự án được đẩy nhanh thời gian xây dựng, rao bán
sau thời gian đóng băng. Mặt khác, từ cuối năm 2012, hướng
xuất khẩu xi măng được mở ra, được đẩy mạnh trong năm 2013 đã có tác dụng khơi thông
hoạt động xuất khẩu sản phẩm này của Việt Nam trong năm 2014.
Về
giá xi măng, clinker tại thị trường một số nước ASEAN như Indonesia,
Malaysia… luôn trong khoảng trên 50 USD/tấn, có thời điểm lên tới trên
75 USD/tấn. Trong khi đó,
giá xi măng xuất khẩu của Việt Nam rơi vào
khoảng 54,5 – 55 USD/tấn, và khoảng 38,2 – 39 USD/tấn đối với clinker
cùng chất lượng. So sánh cho thấy
xi măng, clinker xuất khẩu của Việt
Nam có lợi thế cạnh tranh về giá khá lớn, trong khi chất lượng thì tương
đương. Do đó, các sản phẩm xi măng của Việt Nam không chỉ xuất khẩu
sang được các thị trường lân cận như Lào, Campuchia, Thái Lan, mà còn
xuất khẩu sang cả Trung Quốc.
Theo các chuyên gia, giai đoạn đầu năm 2014, sản lượng
tồn kho xi măng
khoảng gần 2,5 triệu tấn là bình thường, chỉ vào khoảng 15 ngày tiêu
thụ, nên không gây áp lực về năng lực sản xuất. Tuy nhiên, lượng vốn lưu
động bị chôn trong sản phẩm tồn kho gây áp lực với các doanh nghiệp về
vấn đề thanh khoản tiền mặt cho sản xuất. Điều đó tiếp tục cho thấy điểm
yếu của các
doanh nghiệp xi măng là tiềm lực tài chính. Về lâu dài,
điểm yếu này dễ bị các đối thủ cạnh tranh trong xuất khẩu xi măng khai
thác, làm giảm lợi thế cạnh tranh của xi măng Việt Nam.
Đến cuối 2014, tổng công suất sản xuất của các
nhà máy xi măng trên toàn
quốc sẽ lên tới gần 85 triệu tấn/năm. Như vậy, xuất khẩu được xi măng
và clinker là giải pháp duy nhất giải bài toán dư thừa công suất của các
nhà máy. Tuy nhiên, hiện tại các doanh nghiệp rất dễ bị ép giá
xi măng xuất khẩu vì thiếu khả năng chịu đựng về tài chính, nếu xi măng tồn
đọng quá 1 tháng.
Điều này cho thấy, để khai thác lợi thế giá rẻ và giải bài toán thừa
công suất sản xuất hiện nay, thì ngay từ bây giờ đã phải tính tới việc
hình thành cơ chế tài chính, điều phối để dự phòng, chống "sốc" cạnh
tranh về giá, về sản lượng của các quốc gia nhập khẩu xi măng, clinker
Việt Nam.
Quỳnh Trang (TH/ TBKD)